Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

1.    Öncelikle şu hususu belirtmekte fayda var. Hoşgörü sınırlarını zorlayıcı şekilde atılan başlık, hakkaniyete, hukuka ve yazı yazma adabına aykırıdır.  Başlıkta sanki şahsımın gümrük kapılarından bir kazancı olduğu algısı oluşturulmaya çalışılmıştır. Şahsımın ve şirketlerimin bundan bir kuruş kazancı olmamıştır ve olamaz. 

2.    Ülkemizin gümrük kapıları Gümrük ve Turizm İşletmeleri Ticaret A.Ş. (GTİ) tarafından modernize edilmektedir. GTİ, 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılan 94/5907 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında gümrük kapılarının modernizasyonu projelerini gerçekleştirmek üzere, TOBB başta olmak üzere Türkiye çapındaki 137 Oda ve Borsanın ortaklığı ile kurulmuştur. Anayasa’nın 135.maddesi kapsamında “kamu kurumu niteliğindeki meslek üst kuruluşu” olan TOBB, gümrük kapılarının modernizasyonu işini hem kendisine kanunla verilen bu görevi yerine getirmek, hem de ülkemize ve reel sektörümüze hizmet etmek gayesiyle üstlenmiştir

3.    Sayıştay raporunda belirtildiği gibi gümrük kapıları devleti zarara uğratmamış aksine kamuya 1 milyar TL katkı sağlamıştır. Bugüne kadar Habur, Cilvegözü, Kapıkule, Hamzabeyli, Sarp ve Nusaybin Gümrük Kapıları olmak üzere 6 kara gümrük kapısının modernizasyonu GTİ tarafından tamamlanmıştır. Bunlardan 5 tanesi işletmeye açılmıştır. Dilucu, Esendere, Çıldır/Aktaş ve Kapıköy Gümrük Kapıları ile Halkalı Gümrük Müdürlüğü’nün yatırım çalışmaları ise devam etmektedir. Modernizasyonu tamamlanan 6 kapı için bugüne kadar yaklaşık 300 milyon TL’lik yatırım yapılmıştır. Yatırımı devam eden 5 kapının ise yaklaşık 450 milyon TL’ye mal olacağı hesaplanmıştır. Böylece devletin kasasından tek kuruş çıkmadan yaklaşık 750 milyon TL’lik yatırım yapılmış olacaktır. Buna ilave olarak devlete bugüne kadar ödenen vergi tutarı yaklaşık 250 milyon TL’ye ulaşmış; GTİ’nin devlete toplam katkısı 1 milyar TL’ye ulaşmıştır.

4.    Yapılan bu yatırımlarla yurtdışından Türkiye’ye giriş yapan yerli ve yabancı turist, yolcu ve şoförlerin ilk izlenimlerini edindikleri nokta olan gümrük kapıları modern bir görünüme kavuşturulmuş, Türkiye’nin imajı olumlu yönde değiştirilmiştir. Modernizasyon projeleriyle, yüksek teknolojiye sahip altyapı ve fiziksel standartlar sayesinde kapılarda 24 saat hizmet verilmeye ve gümrük işlemleri daha hızlı bir şekilde tamamlanmaya başlanmıştır. Bu gelişmeler, sınır geçişlerindeki bekleme sürelerini önemli ölçüde kısaltmış; özel sektöre ve yolculara çağdaş hizmet standardı sağlanmıştır.

5.    Ne yazık ki yeterli bilgi sahibi olmadan fikir bildirmeye meraklı olan birileri sınır kapılarını eleştirirken, çevre ülkelerin Başbakanları Türkiye’nin sınır kapılarına övgü dolu sözlerle açıklama yapıyorlar. Sınırlı dünya vizyonu ve yetersiz bilgi sahibi olanların eleştirdiği gümrük kapıları, dünyada örnek model olarak gösteriliyor. Birleşmiş Milletlerin “Handbook of Best Practices at Border Crossings” (Sınır Geçişlerinde En İyi Uygulamalar) çalışmasında bu proje dünyaya örnek gösterilen bir uygulama olarak yer alıyor.

6.    Gümrük kapılarının işletilmesi Yüksek Planlama Kurulu kararı ile olmaktadır. GTİ, bu iş için Başbakan ve 8 bakandan oluşan Yüksek Planlama Kurulunca (YPK) görevlendirilmiş, her bir projenin maliyetini ve işletme süresini içeren uygulama sözleşmeleri (YPK) tarafından onaylanmıştır.

7.    Sayıştay raporuna dayanarak yazılan haberde, ‘’Habur ’da yıllık 1.1 milyon lira gelir olur diye anlaşma yapıldı. Ancak Habur’un geliri 6 yılda 78 milyon lirayı aştı’’ denerek devletin zarara uğratıldığı savunuluyor. Ancak, şu hususu belirtmekte fayda var. Bakanlık ile yapılan sözleşmelerde yer alan yatırım maliyetlerinin avan proje üzerinden hesaplanan tahmini maliyetler olduğu, uygulama sırasında yapılan ilave imalatlarla birlikte, gerçekleşen maliyetlerin tahmini maliyetlerin çok üzerinde çıktığı unutulmamalıdır. Örnek vermek gerekirse, Habur Gümrük Kapısı’nın tahmini maliyeti 17,9 milyon TL olarak hesaplanmış, ancak ilave imalatlarla birlikte söz konusu kapının maliyeti 50 milyon TL’yi aşmıştır. Diğer taraftan, kapılardaki karlılık rakamları diye belirtilen tutarlar, işletmenin gelir rakamlarıdır. Hiçbir ticari işletmede gelirin tamamı kar olarak değerlendirilmez. Bu kapılarda da ciddi işletme maliyetleri bulunmaktadır.

8.    Üstelik Habur ile ilgili herkesin unuttuğu bir gerçek daha var. Fizibilitenin yapıldığı 2003 yılında Irak’a ihracatımız 829 milyon dolardı. TOBB ülkemiz ihracatçısına destek olmak için bu işi üstlendi. Risk aldı ve yatırım yaptı. Sonrasında Irak ile ilişkiler gelişti. Irak’a ihracatımız 11,5 milyar dolara çıktı. Ama hiç kimse 2003 yılında Irak ile ekonomik ilişkilerin bu denli hızlı artacağını öngörmemişti. Bugün özellikle Kuzey Irak’ta binlerce müteahhidimiz ve iş adamlarımız yoğun iş yapar hale geldiyse, TOBB’un cesaretle üstlendiği ve tamamladığı bu girişimin büyük payı vardır.

9.    GTİ, bazı gümrük kapılarından gelir sağlarken bazı gümrük kapılarından da ciddi zarar etmektedir. Örneğin, Nusaybin Gümrük Kapısı yaklaşık 30 milyon TL’lik yatırım ile 2011 yılında modernize edilmiş, ancak Suriye’de yaşanan karışıklıklar nedeniyle işletmeye açılamamıştır. Atıl durumda beklemektedir. Aynı şekilde, Cilvegözü Gümrük Kapısı da yaklaşık olarak 2 yıldır işletilememekte, ancak kapıdaki insani yardım faaliyetleri nedeniyle hizmetler devam ettiği için tüm işletme giderleri GTİ tarafından karşılanmaktadır.

10.              Haberin muhatabının görüş ve fikrini öğrenme gereği duymadan, tek taraflı bir bakış açısıyla şahsımı hedef alarak hazırlanan bu haber en basit gazetecilik ilkesi göz ardı edilerek hazırlanmış ve kamuoyu yanıltılmaya çalışılmıştır.

Tekrar vurguluyorum; şahsım gümrük kapılarından bir kuruş maddi kazanç elde etmemiştir. Böyle bir şey mümkün değildir. Odalarımızla ve Borsalarımızla birlikte kurduğumuz ve Gümrük Turizm İşletmeleri A.Ş. (GTİ), yapmış olduğu kimi yatırımlardan kar elde ederken kimi yatırımlardan da zarar etmektedir. GTİ’nin diğer ticari şirketlerden tek farkı kamu yararına çalışan bir özel şirket yapısında olması ve yapmış olduğu kamu yatırımlarından kar elde etmesi halinde, elde edilen kar’ı yine kamuya yönelik yatırımlarında kullanmasıdır.

TOBB Türkiye’ye hizmet etme şiarıyla yolculuğuna devam edecek, özel sektörümüzün çok daha modern, ileri ve yüksek standartlarda imkânlara kavuşması için de tüm görevleri yerine getirecektir. Kamu kurumu niteliğindeki meslek üst kuruluşu olarak Türkiye’ye hizmet etme görev ve sorumluluğumuzu sonuna kadar yerine getirecek, çalışmalarımıza da her zaman bu şiar ile devam edeceğiz.

- GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI'NDAN ‘RİFAT BABA KAPILARI TUTTU’ HABERİNE AÇIKLAMA

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, bir gazetede yer alan haber üzerine “Gümrük kapılarında bulunan gelir getiren ticari alanların şirket tarafından işletilmesi doğal bir işlemdir” şeklinde açıklama yaptı.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, bir gazetede yer alan ‘Rifat Baba Kapıları Tuttu’ başlıklı haberle ilgili açıklamasında "TOBB’a yapılan görevlendirmeler Yüksek Planlama Kurulu tarafından verilen yetkilere dayanılarak yapılmıştır" denildi. Bakanlık açıklamasında şu bilgilere yer verildi:

“Haberde ifade edilen Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli, 3996 sayılı 'Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun' ve bu kanunun 'Uygulama Usul ve Esaslarına İlişkin Karar' da düzenlenmiştir.

Anılan mevzuatta YİD modeli, özel bir finansman modeli olduğu, elde edilecek kar dahil yatırım bedelinin işletici kuruluşa, işletme süresi içerisinde ürettiği mal veya hizmetin idare veya hizmetten yararlananlarca satın alınması suretiyle ödenmesi olarak tanımlanmıştır.

Bundan da anlaşılacağı üzere bu modelle yenilenen gümrük kapılarında bulunan gelir getiren ticari alanların şirket tarafından işletilmesi doğal bir işlemdir.

Bakanlığımızca her yıl milyonlarca dolarlık dış ticaret işlemlerinin gerçekleştiği, milyonlarca turistin ve aracın giriş-çıkış yaptığı kara gümrük kapılarımız, kamu-özel sektör işbirliğinin en güzel örneklerinden birini oluşturan, Yap-İşlet-Devret modeliyle bütçeden bir kuruş bile harcanmaksızın yenilenmektedir.

Bakanlığımız 2014 yılı yatırım bütçesi toplamının 124 milyon 750 bin TL olduğu gerçeğiyle bakıldığında, bugüne kadar Bakanlığımızca YİD modeli modernize edilen 8 gümrük kapımızın toplam yatırım tutarının 265 milyon 266 bin 871 Türk Lirası, 2012 yılında Uygulama Sözleşmeleri imzalanan 4 gümrük kapımız ile 1 lojistik merkezimiz için 248 milyon 785 bin 736 Türk Lirası yatırımın öngörüldüğü dikkate alındığında genel bütçe imkanları ile bu yatırımların yapılma zorluğu kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.

Bütçe dışı alternatif finansman imkanı sağlaması, kısa sürede sağlıklı bir altyapıya kavuşturması, hizmet için gereken fiziki yapının yanı sıra her türlü teknoloji imkanıyla donatılması, iş akışlarının doğru kurgulanması, bu kurguya uygun yapılanma ile sınır geçişlerinin kolaylaştırılması, hizmet alan ve hizmet sunanların genellikle yerleşim yerinden uzak olan bu noktalarda ihtiyaçlarının karşılanması, diğer ülkelere iyi uygulama örneği teşkil etmesi, yasal prosedürlerin tamamlanması sonrasında ortak kapı modelinin hayata geçirilebilir olması gibi gerekçelerle Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli tercih edilmiştir.

2012 yılında Yap-işlet-devret modeli kapsamında modernize edilen gümrük kapılarımız, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) tarafından yayımlanan Sınır Geçiş Noktalarındaki En İyi Uygulamalar El Kitabında, iyi uygulama örnekleri arasında gösterilmiştir.

Sınır Kapılarının Yap-İşlet-Devret Modeliyle Modernizasyonu Projelerinde görevlendirmeler neden TOBB’a yapıldı?

Sınır güvenliği, gümrük işlemlerinin niteliği ve sürekliliği gibi nedenlerle görevlendirmeler Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşu olan TOBB’a yapılmıştır.

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'nin kuruluş ve işleyişine ilişkin esasları düzenleyen 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun 54 üncü ve 56 ncı maddesinde de; Birliğin, bu kanunda belirtilen kuruluş amaçları ve görev alanı çerçevesinde kendisine tevdii halinde, mevzuatla bakanlıklara veya kamu kurum ve kuruluşlarına verilen görevleri de yerine getireceği hüküm altına alınmıştır.

06.08.1994 tarihli ve 94/5907 sayılı (mülga) BKK’nın 'Görevlendirme Usulleri' başlıklı 11 inci maddesinin ikinci fıkrasında 'Görevin gereğine göre bu usullerden hangisinin uygulanacağı idarece tespit edilir' hükmü yer almakta daha sonra yürürlüğe giren 2011/1807 sayılı Kararın 14 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında sınır güvenliği ve gümrük işlemlerinin niteliği vurgulanmıştır.

Kapıkule Gümrük Kapısı ile ilgili olarak imzalanan sözleşmenin iptali ile açılan dava ile ilgili olarak Danıştay 13. Dairenin verdiği 24.12.2010 tarihli, E:2010/1588;K:2010/8750 sayılı kararda; belli istekliler arasında kapalı teklifin uygulanmasında hukuka aykırılık bulunmadığından davacının temyiz talebi reddedilmiştir.

TOBB’a yapılan görevlendirmeler Yüksek Planlama Kurulu tarafından verilen yetkilere dayanılarak yapılmıştır.

YİD kapsamında modernize edilen sınır kapılarının yatırım tutarları ile Gümrük Turizm İşletmeleri A.Ş. tarafından Sayıştay Başkanlığına da sunulan yeminli mali müşavir onaylı gelir tablosundaki rakamlar değerlendirildiğinde tahmini yatırım tutarları ile brüt gelirler karşılaştırılması sonucu yapılan analizin gerçek durumu yansıtmadığı gibi çıkan sonuçların değerlendirmesinin ekonomik konjonktürle birlikte yapılması gerekmektedir.

Değişkenlik nedenlerinin ekonomik konjonktürün yanında, ülke güvenliği, dış politika argümanları Bakanlığımız görev alanında belirleyici unsurlar olup bunlarında maliyet ve gelir kalemleri üzerindeki etkileri ani ve büyük ölçekli olabileceği ve bunların önceden öngörülmesinin çok zor olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.

Kaldı ki işletici kuruluşta bu görevlendirmelerde risk almaktadır. Örneğin TOBB tarafından 31 milyon TL harcanarak modernize edilen Nusaybin Gümrük Kapısı Suriye’deki olaylar nedeniyle işletmeye açılamamış iç gümrük olarak hizmet vermesi yoluna gidilmiştir.”